Mrągowskie witraże. Historia nieznana

Mrągowo to jedno z najstarszych miast na Mazurach. Nie wiadomo dokładnie w którym roku miejscowość otrzymała prawa miejskie, ale było to na początku XV w. (lata 1404 – 1407). Pierwszy dokument lokacyjny niestety zaginał. Zachowało się jednak odnawianie przywileju lokacyjnego, które zostało wydane w 1444 roku.

Ten drugi dokument jest znany. Ponieważ nie było polskiego tłumaczenia tego aktu, dlatego z okazji 670- lecia miasta autor niniejszego artykułu dokonał tłumaczenia na język polski. Pełna treść znajduje się na stronie www.poznajmragowo. Kopia dokumentu znajduje się w mrągowskim Muzeum. Do jeszcze wcześniejszego aktu i tym samym najstarszego dla Mrągowa, bo z 1442 roku, nawiązuje witraż w mrągowskiej komendzie policji! Ile jeszcze ciekawych witraży można spotkać w Mrągowie? Mrągowo, dawny Senburg bardzo intensywnie zaczęło się rozwijać w drugiej połowie XIX w., aż do I wojny światowej. W tym czasie rozbudowa kierowała się głównie na północ i południe, czyli wzdłuż staromiejskiej osi komunikacyjnej, czyli ulic Królewieckiej i Warszawskiej. Dzięki sprzyjającym warunkom powstał szpital powiatowy (1906 r.), koszary wojskowe (1898 r. część zachodnia i 1904 r. część zachodnia), Szkoła podstawowa (1904 r.), Urząd starosty, a obecnie Urząd Miasta, Powiatu i Gminy (1912 r.), Sąd Królewski (1898 r.). W części budynków zamontowano efektowne witraże. Niestety dziś już ich niewiele pozostało. Gdzie możemy się na nie natknąć?

PIERWSZY WITRAŻ W MIEŚCIE

Pierwszym budynkiem z witrażami jest kościół św. Wojciecha. Zbudowany został w stylu neogotyckim w 1860 r., na ziemi dawniej należącej do bogatej mrągowskiej wdowy, Justyny Timnik, która po śmierci przekazała swoje dobra gminie katolickiej. Do niej również należał budynek przy ul. Królewieckiej, w którym mieścił się dom mieszkalny, dziś jest tu kancelaria parafialna i biblioteka. W 1894 r. zakład witrażowy Heinricha Oidtmanna z Linnich w Nadrenii zrealizował oszklenie prezbiterium nowo zbudowanego katolickiego kościoła św. Wojciecha w Mrągowie. Na zespół witraży składa się trójdzielne okno środkowe w ścianie wschodniej prezbiterium oraz dwa dwudzielne okna w ścianach bocznych. Oszklenie przedstawia męczeńską śmierć św. Wojciecha zabitego przez pogańskich Prusów. Jednego z nich widać w lewym witrażu. Witraż jest oryginalny, czyli liczy sobie prawie 130 lat!

W PRZEDSIONKU KOMENDY

Drugim, bardzo ciekawym witrażem nawiązującym do historii już nawet nie Mazur, ale bezpośrednio Mrągowa jest oszklenie jednego z okien obecnej Komendy Powiatowej Policji. Budynek powstał w latach 40-tych XX w. jako Urząd Skarbowy. Wewnątrz naprzeciwko wejścia głównego w przedsionku widać wspaniały, wysoki witraż przedstawiający rybaka. Na dole przedstawienia widać datę 1442. Co może ona znaczyć? Z pewnością jest to nawiązanie do aktu z 1442 r., w którym miasto otrzymało zezwolenie wielkiego mistrza na obniżenie podatku miejskiego za połów w jeziorze Czos. W momencie lokacji, czyli na początku wieku, Senburg otrzymał zezwolenie połowów w Czosie, ale za kwotę roczną, która okazała się za wysoka dla niewielkiego miasteczka. Jaka jest symbolika takiego przedstawienia w Urzędzie Skarbowym, poza nawiązaniem do historii miasta? Może przypomnienie, że Urząd obniżając podatki nie musi być zawsze taki straszy? A może nawiązanie do historii ewangelicznej, w której Chrystus nakarmił wielotysięczny tłum kilkoma rybami? Interpretacji pewnie może być więcej.

WITRAŻE DZISIAJ?

W drugiej połowie XIX w. w dawnym Sensburgu powstało wiele nowych budynków, w których instalowano witraże. W prywatnych domach z pewnością wiele zostało w przeciągu lat zniszczonych. Nie wszystkie musiały przedstawiać sceny postaciowe. Niewiele przykładów ozdobnych oszkleń zachowało się do dziś. Gdzie? Jednym z przykładów są okna auli w Szkole Podstawowej nr 1 przy ul. Bohaterów Warszawy. Budynek zbudowano w 1904 r. Drugim przykładem pozostałości są oszklenia Sądu Rejonowego, a dawnego sądu królewskiego pod strony zachodniej. Obiekt wzniesiono w 1898 r. Robert Wróbel Inspiracją do napisania artykułu był R. Bitowta: „Witraże w świeckich budynkach Mrągowa” Na zdjęciu:  Mało kto wie, że witraż, który znajduje się na jednej z szyb w budynku komendy policji w Mrągowie, nawiązuje do najstarszego aktu lokalizacyjnego miasta (fot. Robert Wróbel)